Ulus Modern Sanat Merkezi

Ulus’un Tarihi ve Kültürel Katmanları: Bir Palimpsest

Ulus, Ankara’da tarih boyunca hüküm süren medeniyetlerin çoğuna ev sahipliği yapmış bir bölgedir. Bu medeniyetler, fiziksel ve kültürel olarak üst üste binerek günümüze kadar ulaşmış, izleri zaman zaman bilinçli müdahaleler veya doğal olaylar nedeniyle silinmiş, değiştirilmiş ve böylece Ulus’un günümüzdeki katmanlı yapısı ortaya çıkmıştır. Ulus’un bu katmanlı yapısı, bir palimpsest olarak nitelendirilebilir.

Kale bölgesinin geleneksel ticaret merkezi olarak rolü ile Ulus Meydanı ve çevresinin modern döneme geçiş izlerini taşıması, Hacı Bayram Camii ve Augustus Tapınağı’nın birlikteliği, Çankırı Caddesi çevresindeki gazinolar bölgesi ile karşısındaki Roma Hamamı, Gençlik Parkı ve 19 Mayıs Stadyumu’nun yer aldığı rekreasyon bölgesi ve Hipodrom, birbirleriyle kaynaşarak ilginç bir bütünlük oluşturur. Bu bütünlük içinde, Cumhuriyet’in ve modern yaşamın örnek kenti olma özelliği Ankara’nın kimliğinde belirginleşmektedir. Ankara, Cumhuriyet’in modern yaşamını ve mekânlarını yansıtacak şekilde kurgulanmış ve bu yeni yaşamsal ve mekânsal düzen, Ankara üzerinden tüm yurda yayılmaya çalışılmıştır.

Bu değişim süreci, her ne kadar tarihin belirli katmanlarının kazınıp yerine yeni bir anlayışın ve yaşantının getirilmesiyle kentin sürekliliğine zarar veren bir hareket olarak değerlendirilebilirse de, aynı zamanda kentin geçirdiği süreci örnekleyen ve tarihsel katmanlılıkta yer edinmiş zenginlikler olarak da değerlendirilebilir. Bu bağlamda, Ulus Meydanı ve çevresindeki yapılar, başkent Ankara’nın modernleşme öyküsünü tanımlayan önemli örneklerdir. Ulus Meydanı çevresindeki yapılar, sosyal ve kültürel yaşamlarda yer edinmiş kimlikleriyle sadece Ankara için değil, Türkiye ölçeğinde ortak kültürel miras olarak değerlendirilmelidir. Önerimiz, meydanın çevresinde yer alan Posta Caddesi’nin modern yaşamda yer edinen mekânları üzerine bir canlandırma projesidir. Bu yaklaşım, Ankara’ya ilişkin nostaljik bir hatırlatmanın ötesinde, kente ait katmanların okunabilirliğini artırmayı, kent kimliğinde ve kültür sanat ortamında yer edinmiş mekânların kentteki varlığını sürdürmeyi ve modern yaşama ve mekânlara ait izleri koruyarak kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Posta Caddesi ve Kültürel Miras

Ankara’nın sosyal yaşamında Posta Caddesi (Şehit Teğmen Kalmaz), sanatçı, gazeteci ve edebiyatçıların sıklıkla gittiği lokantalar ve meyhaneler ile anılmaktadır. Bu meyhanelerden en ünlüleri arasında Cahit Sıtkı’nın müdavimi olduğu Şükran Lokantası ve Acemin Meyhanesi; Orhan Veli ve Ceyhun Atuf Kansu gibi şairler tarafından sıklıkla tercih edilen Kürdün Meyhanesi bulunmaktadır. Ayrıca, Posta Caddesi’nde yer alan Palabıyık Meyhanesi, rakı ve şarap içilen bölümleriyle bilinir (Bayraktar, 2016).

Eski meyhanelerden birinin, müdavimlerinin isimlerinin ve dönem fotoğraflarının sergilendiği, Ankara yemeklerinin ikram edildiği bir lokantaya dönüştürülmesi önerilmektedir. Cündoğlu Han’ın zemin katındaki dairede Abidin Dino’ya ait duvar resimlerinin (büyük köylü figürleri) sergilenmesi, bu alanın minik bir “Abidin Dino Müzesi” olarak yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. Bu resimler, OYAK Bank’ın kiracısı olduğu dönemde dahi sırf bu resimleri görmek için bankaya gelenler olduğu bilinmektedir; ancak Kuveyt Bank’a dönüştürülürken bu resimlerin üzeri alçıpan ile kaplanmıştır. Bu resimlerin gün ışığına çıkarılması, bu daireye yeni bir kimlik kazandıracaktır (Sönmez, 2019).

Posta Caddesi’nin tarihi han ve apartmanlarının korunarak eski görünümüne katkıda bulunması da önerilmektedir. Kudret (1928), Yüzbaşıoğlu (1938), Cündoğlu (1948) gibi hanlar ve Yağcıoğlu (1927), Ege (1937 öncesi), Yusuf Hikmet, Akbank (1924) gibi apartmanlar, kentin tarihi dokusunu yansıtan önemli yapılar olarak korunmalıdır.